Fundacja rodzinna z perspektywy prawnej

Fundacja rodzinna - nowe rozwiązanie w Polsce, ale sprawdzone w Europie.

Od 22 maja 2023 r. obowiązują w Polsce przepisy pozwalające na zakładanie fundacji rodzinnych. Dotychczas polscy obywatele musieli korzystać z zagranicznych rozwiązań i tworzyć takie podmioty np. w Lichtensteinie, Austrii lub na Malcie. Obecnie natomiast, z uwagi na korzystne uregulowania prawno – podatkowe, fundacje rodzinne stały się popularnym rozwiązaniem w ramach struktury firm rodzinnych w Polsce, o czym świadczy fakt, iż w ciągu pół roku obowiązywania przepisów (do 31 grudnia 2023 r.) założonych zostało około 450 takich podmiotów.

Czym jest fundacja rodzinna i dlaczego warto się nią zainteresować?

Czym jest więc fundacja rodzinna i jakie są jej zalety? W niniejszym artykule skupimy się na kwestiach organizacyjnych i prawnych, w kolejnym wpisie natomiast przedstawimy Wam jakie konsekwencje podatkowe będzie miało założenie fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna posiada osobowość prawną

W ustawie z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (dalej: „u.f.r.”) fundacjom przyznano status osoby prawnej, co zrównują ją ze spółkami kapitałowymi, stowarzyszeniami czy też klasycznymi fundacjami, znanymi już od dłuższego czasu polskim przepisom. Fundacje rodzinne nie muszą więc, w odróżnieniu od klasycznych fundacji, realizować celów społecznych, takich jak edukacja, ochrona zdrowia czy też dbałość o środowisko.

Jako osoba prawna fundacja rodzinna powstaje już w dacie ustanowienia statutu przez fundatora i może prowadzić działalność przed formalnym wpisem do rejestru, jako fundacja rodzinna w organizacji. W momencie wpisu do rejestru fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną.

Fundacja rodzinna wymaga wpisu do Rejestru

Fundacje rodzinne podlegają obowiązkowemu wpisowi do Rejestru Fundacji Rodzinnych, który prowadzony jest przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim – rejestr ten jest jawny, niemniej jednak, dostęp do niego nie jest możliwy za pośrednictwem internetu.

Fundator fundacji rodzinnej

W odróżnieniu od zwykłych fundacji, w przypadku fundacji rodzinnej jej założycielem, a więc fundatorem, może być tylko i wyłącznie osoba fizyczna. Jest to zbieżne z założeniami instytucji fundacji rodzinnej, której przeznaczeniem jest przede wszystkim akumulacja rodzinnego majątku prywatnego i pomnażanie go w celu realizacji świadczeń na rzecz beneficjentów – co do zasady, osób najbliższych w stosunku do fundatora.

W przypadku beneficjentów natomiast, może nim być zarówno osoba fizyczna jak i organizacja pozarządowa, jednakże tylko taka, która prowadzi działalność pożytku publicznego w myśl przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Warto podkreślić, że beneficjentem może zostać ustanowiony także sam fundator, jako założyciel fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna musi mieć statut

Podstawą utworzenia i dalszej działalności fundacji rodzinnej jest statut nadawany przez fundatora przy jej założeniu. Statut ten obowiązkowo sporządzony powinien być w formie aktu notarialnego i może być sporządzony jako odrębny dokument, bądź też zostać uregulowany w testamencie sporządzonym przez fundatora. W przypadku powołania fundacji na podstawie testamentu, fundacja rodzinna może mieć tylko i wyłącznie jednego fundatora, jeśli natomiast fundacja powstanie na podstawie odrębnego dokumentu, obowiązujące przepisy pozwalają na założenie fundacji przez kilku fundatorów.

W art. 26 u.f.r. wymienione zostały zarówno obligatoryjne jak i dodatkowe elementy, jakie powinny być uregulowane w statucie, i tak oprócz podstawowych danych, takich jak nazwa fundacji, jej siedziba, czas trwania czy też organy fundacji i sposób ich wyboru, należy zawrzeć tam również informację o beneficjentach fundacji (osobach które będą odbiorcami świadczeń wypłacanych przez fundację), uprawnieniach beneficjentów czy też o funduszu założycielskim.

Organy fundacji rodzinnej

Do organów fundacji rodzinnej zalicza się:

• zarząd reprezentujący fundację i prowadzący jej bieżącą działalność;

• rada nadzorcza, która kontroluje bieżącą pracę zarządu fundacji oraz może wyrażać zgodę na realizację określonych czynności, a także

• zgromadzenie beneficjentów, do zadań którego należy rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań finansowych, udzielanie absolutorium dla pozostałych organów czy też decyzja w zakresie podziału zysku lub pokrycia straty.
  

Do organów fundacji nie zalicza się natomiast samego fundatora – jego rola, o ile nie pełni innej funkcji w fundacji (np. członka zarządu lub beneficjenta) jest w istotny sposób ograniczona. Fundator może kierować do organów fundacji swoje uwagi lub zalecenia, przy czym nie są one dla tych organów wiążące. Istotną kompetencją przysługującą fundatorowi jest natomiast zgłoszenie fundacji do Rejestru oraz jej reprezentacja do czasu uzyskania wpisu do Rejestru. Wyjątkiem jest tutaj sytuacja, w której fundacja została ustanowiona w testamencie fundatora - w takim przypadku bowiem to zarząd jest odpowiedzialny za zgłoszenie fundacji do rejestru.

Brak istotnych kompetencji po stronie fundatora, o ile nie pełni on żadnej innej funkcji w fundacji, rekompensowany jest brakiem odpowiedzialności za zobowiązania fundacji. Odpowiedzialność za zobowiązania fundacji związane z jej bieżącą działalnością ponoszą w głównej mierze członkowie zarządu.

Jak fundacja rodzinna prowadzi działalność?

Fundacja realizuje swoje świadczenia w oparciu o aktywa otrzymane w ramach funduszu założycielskiego, jak również w oparciu o środki i mienie, które nabywa w toku swojej działalności. Minimalna wysokość funduszu założycielskiego wynosi 100.000,00 zł i może być wniesiona zarówno w postaci środków pieniężnych jak i wkładu niepieniężnego. Co istotne, fundusz założycielski nie może zostać zwrócony fundatorowi, należy w związku z tym dokładnie przeanalizować jakie mienie powinno stanowić wkład na fundusz założycielski.

Jak już wspomniano wyżej, fundacja rodzinna przeznaczona jest przede wszystkim do akumulacji kapitału rodzinnego, stąd zakres prowadzonej przez nią działalności gospodarczej został istotnie ograniczony przez ustawodawcę. Fundacja może więc uczestniczyć w spółkach prawa handlowego jako wspólnik, udzielać pożyczek, wynajmować mienie czy też inwestować w papiery wartościowe i instrumenty finansowe. Co do zasady, fundacja rodzinna może również zbywać posiadane przez siebie mienie, niemniej jednak, działalność w tym zakresie została ograniczona co do zbycia mienia, które nie zostało nabyte tylko i wyłącznie w celu dalszej odsprzedaży. Zakres możliwej działalności gospodarczej ma również istotne znaczenie z podatkowego punktu widzenia – tą kwestią zajmiemy się w kolejnym artykule dotyczącym fundacji rodzinnych który wkrótce ukaże się na naszym blogu.

Fundacja rodzinna podlega audytom

Jedną z istotnych kwestii związanych z funkcjonowaniem fundacji rodzinnych jest konieczność przeprowadzania okresowych audytów. Co do zasady, obowiązek przeprowadzenia audytu występuje raz na cztery lata. Jeśli natomiast fundacja rodzinna podlega corocznemu obowiązkowi audytu na podstawie odrębnych przepisów (ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości), audyt taki należy przeprowadzić przez zatwierdzeniem każdego sprawozdania finansowego.

Audyt przeprowadza zespół, w skład którego wchodzi radca prawny lub adwokat, biegły rewident oraz doradca podatkowy. Ustawa o fundacjach rodzinnych wprowadza w tym zakresie pewne ograniczenia – członkowie zespołu audytującego fundację muszą być osobami niezależnymi, które nigdy nie świadczyły wsparcia fundacji.

Fundacja rodzinna może zostać rozwiązana

Fundacja, jak każdy podmiot, może zostać rozwiązana w przypadku spełnienia się okoliczności wskazanych w statucie, w tym upłynął okres na jaki została powołana, zrealizowane zostały wszystkie jej cele czy też brak jest majątku w oparciu o który mogłaby dalej prowadzić działalność i realizować przyjęte cele. Fundacja może zostać rozwiązana także w sytuacji, w której zakończone zostało postępowanie upadłościowe fundacji lub zarządzenie fundacja jest oczywiście sprzeczne z jej celem lub interesami beneficjentów. Wykreślenie fundacji może nastąpić na podstawie uchwały zarządu, uchwały zgromadzenia beneficjentów lub czynność podjętych przez sąd rejestrowy.

Majątek pozostały po likwidacji fundacji rodzinnej przypada, co do zasady, fundatorowi lub fundatorom, przy czym statut fundacji może przewidywać, że mienie pozostałe po likwidacji przypadnie beneficjentom. Jeśli natomiast brak jest zarówno fundatorów jak i beneficjentów, mienie pozostałe po likwidacji przypada spadkobiercom fundatora.

Czy zatem warto pomyśleć o fundacji rodzinnej?

Podsumowując, fundacje rodzinne to propozycja, która była długo wyczekiwana przez uczestników obrotu gospodarczego w Polsce. Możliwość utworzenia fundacji rodzinnej to interesująca propozycja, w szczególności w przypadku firm rodzinnych, które mają na celu w głównej mierze zaspokojenie potrzeb najbliższej rodziny. Fundacja rodzinna sprawdzi się bardzo dobrze jako wspólnik w spółkach prawa handlowego, czy też jako podmiot prowadzący pasywną działalność np. w zakresie najmu czy też udzielania pożyczek.

Chciałbyś zabezpieczyć majątek rodzinnej firmy i sprawnie przekazać go w ręce najbliższych? Skontaktuj się z nami – porozmawiamy i sprawdzimy, czy fundacja rodzinna może być dobrym rozwiązaniem dla Ciebie.