Firma na próbę – jak sprawdzić się jako przedsiębiorca? Działalność nierejestrowana

Zastanawiasz się czasem, jak to jest być przedsiębiorcą i prowadzić własną działalność gospodarczą w pełnym wymiarze? Czasami początek samodzielnej działalności zaczyna się od poszukiwania możliwości dodatkowych zarobków i sprzedaży nieużywanych przedmiotów lub zakupu różnych przedmiotów licząc na ich późniejszą odsprzedaż z zyskiem. Czasem są to natomiast drobne usługi świadczone dla sąsiadów lub znajomych albo na rzecz przedsiębiorców jako podwykonawca.

W taki oto sposób prowadzisz działalność nierejestrowaną – jakie wiążą się z tym skutki i na co warto zwrócić uwagę, aby nie spotkały nas negatywne konsekwencje?

Działalność gospodarcza a działalność nierejestrowana

Prowadzenie działalności gospodarczej reguluje w Polsce ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Przedsiębiorca to podmiot, który powinien być wpisany do określonego rejestru – w przypadku osób fizycznych to Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG), w przypadku spółek prawa handlowego lub innych podmiotów (np. stowarzyszenia czy fundacje) to rejestr przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.

Niemniej jednak, w art. 5 ww. ustawy spotkamy się z definicją tzw. działalności nieewidencjonowanej (nierejestrowanej). Działalność tę może prowadzić osoba fizyczna, której przychód z tego tytułu nie przekracza 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, jak również przez poprzednie 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie ma obowiązku rejestracji w CEIDG – rejestracja oznacza bowiem uzyskanie statusu przedsiębiorcy.

Działalność nierejestrowana - limity i ograniczenia

Limit 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, który można osiągnąć w miesiącu kalendarzowym, wynosi obecnie 3.181,50 zł (od 1 lipca będzie to kwota 3.225,00 zł) i oznacza on maksymalną kwotę przychodu, jaką podatnik może uzyskać. Na co warto zwrócić uwagę, jest to kwota przychodu należnego, co oznacza, że do tego limitu wliczają się także środki, które powinniśmy otrzymać od naszego kontrahenta, ale z uwagi na jego opóźnienie faktycznie jej nie otrzymaliśmy.

Przedmiotem działalności nierejestrowanej nie może być natomiast działalność, która wymaga uzyskania zezwolenia, koncesji lub wpisu do rejestru działalności rejestrowanej (np. sprzedaż alkoholu, zbieranie odpadów czy też ochrona osób i mienia). Poza tym, przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców nie nakładają ograniczeń co do rodzaju czynności, które mogą być wykonywane w ramach działalności nierejestrowanej. Oznacza to, że przedmiotem takiej działalności może być zarówno sprzedaż produktów, towarów, jak i świadczenie usług.

Kwestie podatkowe

Zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychody z działalności wykonywanej osobiście zaliczają się do przychodów z tzw. innych źródeł i podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, a więc na skali podatkowej. Wynika to wprost z brzmienia art. 20 ust. 1ba ww. ustawy, zgodnie z którym za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się również przychody osiągane z działalności, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

Faktycznemu opodatkowaniu podlegają natomiast dochody, czyli nadwyżka przychodów ponad kosztami ich uzyskania. Jeśli jesteś zatrudniony na umowę o pracę czy też umowę zlecenie, to twoje dochody z działalności nierejestrowanej łączą się z tymi dochodami i podlegają łącznemu opodatkowaniu. Wobec tego należy uważać na przekroczenie kwoty 120.000,00 zł – spowoduje to bowiem konieczność opodatkowania nadwyżki dochodów ponad tę kwotę według wyższej stawki 32%.

Odmiennie niż w przypadku stosunku pracy czy umowy zlecenia, podatnik nie ma obowiązku rozliczania zaliczek na podatek w trakcie roku. Kwotę uzyskanego w danym roku dochodu opodatkowuje się samodzielnie po jego zakończeniu, do 30 kwietnia roku następnego.

Jak obliczyć dochód, który może przynieść działalność nierejestrowana?

Jeśli sprzedajesz towary wytworzone przez siebie, do kosztów uzyskania przychodu zaliczysz wydatki, które poniosłeś na zakup materiałów. W przypadku natomiast, gdy odsprzedajesz gotowe towary, ich wcześniejszy zakup stanowi dla Ciebie koszt uzyskania przychodu.

Nieco trudniej wskazać koszty uzyskania przychodu w przypadku świadczenia usług, w tym przypadku możliwość zaliczenia wydatku uzależniona będzie od rodzaju świadczonych usług. Zgodnie bowiem z ogólną regułą, aby wydatek mógł stanowić koszt uzyskania przychodu, powinien on być poniesiony w celu uzyskania przychodu.

Jeśli w ramach działalności nierejestrowanej świadczysz usługi na rzecz przedsiębiorcy, powinien on sporządzić dla Ciebie PIT-11, w którym wskaże wysokość przychodów. Kwestię ponoszonych kosztów należy natomiast kontrolować samodzielnie – pamiętać trzeba, że za koszt uzyskania przychodów można uznać tylko takie wydatki, które są właściwie udokumentowane, co oznacza konieczność posiadania dowodu zakupu (np. paragon lub faktura) oraz potwierdzenia zapłaty.

Podatek VAT

W przypadku podatku VAT praktycznie każda aktywność wykraczająca poza stosunek pracy lub umowę cywilnoprawną będzie stanowić działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Wobec tego, co do zasady, działalność nierejestrowana stanowi aktywność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Jeśli natomiast roczny przychód ze sprzedaży nie przekracza 200.000,00 zł (co jest limitem znacząco przekraczającym maksymalną wysokość przychodów dla działalności nierejestrowanej), możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. W tym przypadku należy mieć na uwadze, że jest katalog czynności, które temu zwolnieniu nie podlegają tak jak np. usługi doradcze. W tym przypadku, świadcząc w ramach działalności nierejestrowanej, usługi doradcze należałoby dokonać rejestracji dla celów podatku VAT i wystawiać faktury z tytułu świadczonych usług.

Odrębną podstawę do zwolnienia stanowi art. 43 ust. 1 ustawy o VAT, który wskazuje na katalog czynności, niezależnie od wysokości osiągniętych przychodów, niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT – jest to np. najem mieszkań dla celów mieszkaniowych.

Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne

O ile kwestia opodatkowania działalności nierejestrowanej nie wydaje się problematyczna, o tyle kwestia ubezpieczeń społecznych wywołuje znacząco większe problemy. W kontekście ubezpieczeń należy wskazać na wstępie, że wyróżnić ubezpieczenia (i składki) społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne (i składkę zdrowotną).  

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, podlega składce na ubezpieczenia społeczne m.in. osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, jak również osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.

W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych osoba prowadząca tzw. działalność nierejestrowaną nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu ww. ustawy. Niemniej jednak zdaniem organu, osoba taka, w przypadku gdy świadczy usługi na rzecz innych podmiotów, w istocie wykonuje to podstawie umowy cywilnoprawnej, która to umowa stanowi podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym (a także ubezpieczeniem zdrowotnym). Taki pogląd potwierdza m.in. indywidualna interpretacja Prezesa ZUS z dnia 23 listopada 2023 r. nr: DI/100000/43/713/2023 oraz z dnia 23 listopada 2023 r., nr: DI/100000/43/766/2023.

Analogiczna sytuacje będzie mieć miejsce także w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego, gdyż zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, osobą podlegającą ubezpieczeniu zdrowotnemu jest m.in. osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia.

Powyższe oznacza, że choć w ramach podatku dochodowego zleceniodawca nie pełni funkcji płatnika, to dla potrzeb ubezpieczeń społecznych zobowiązany jest do obliczenia, pobrania i uiszczenia składek na ubezpieczenia. Pewnym wyjątkiem są osoby, które obok działalności nierejestrowanej zatrudnione są również na podstawie stosunku pracy czy też umowy cywilnoprawnej, z którego to tytułu osiągają co najmniej minimalne wynagrodzenie. W tym bowiem przypadku, w ramach ubezpieczeń społecznych, występuje tzw. zbieg tytułów i nie ma konieczności uiszczania składek. W przypadku natomiast ubezpieczenia zdrowotnego każdy tytuł stanowi podstawę do uiszczania składki zdrowotnej, stąd obligatoryjnie powinna być ona pobierana przez podmiot wypłacający wynagrodzenia.

Jeśli natomiast przedmiotem działalności nierejestrowanej nie jest świadczenie usług a sprzedaż towarów, to w ocenie ZUS takie przysporzenie nie podlega obowiązkowi uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Działalność nierejestrowana – planowane zmiany

W dniu 5 kwietnia pojawił się projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego, w ramach zmianie ulegną przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych w zakresie działalności nierejestrowanej.

W projektowanym art. 6 ust. 4aa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przyjęto, że osoby, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentownemu, jeżeli są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy, o której mowa w ust. 1 pkt 4, o ile umowa taka jest zawierana w ramach działalności, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

Rozwiązanie to powinno więc definitywnie zakończyć kwestionowanie przez ZUS prawa do braku podlegania składkom na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne w przypadku świadczenia usług w zakresie działalności nierejestrowanej. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że w obecnym stanie prawnym brakuje uregulowania kwestii oskładkowania umów cywilnoprawnych zawieranych w ramach tzw. działalności nierejestrowej (drobna działalność np. udzielanie korepetycji, pieczenie tortów na niewielką skalę).  W skutek czego zleceniodawcy (np. student, czy zamawiający tort) są zmuszeni zgłaszać zleceniobiorcę (osobę wykonującą tzw. działalność nierejestrową) z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Stanowi to odstępstwo od celu w jakim została powołana działalność nierejestrowa. W wyniku nowelizacji zostanie wyeliminowana ta nieścisłość.

Czy jest to rozwiązanie dla Ciebie?

Podkreślić należy więc, że skutki prowadzenia działalności nierejestrowanej różnią się w zależności od jej przedmiotu. Jesteś zainteresowany taką formą działalności, a może współpracuje z Tobą ktoś, kto taką działalność prowadzi? Jeśli chcesz zweryfikować poprawność dokonywanych rozliczeń, skontaktuj się z nami, z pewnością będziemy mogli Ci pomóc!