Fundacja rodzinna jako narzędzie w celu optymalizacji podatkowej

W poprzednim artykule przedstawiliśmy ogólne zasady funkcjonowania fundacji rodzinnych, wynikające z przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (dalej: „u.f.r.”). Przypomnijmy w skrócie – fundacja rodzinna to podmiot funkcjonujący w polskim systemie prawnym od 22 maja 2023 r., którego celem jest gromadzenie majątku firm rodzinnych i wspieranie jej najbliższych członków (fundatorów).

Aktualnie toczy się ożywiona dyskusja prawno - podatkowa na temat możliwości wykorzystania fundacji rodzinnej do celów agresywnej optymalizacji podatkowej. Prezentowane w piśmiennictwie i publicystyce warianty postępowania mogą jednak budzić uzasadnione obawy.

Fundacja rodzinna - dwie strony podatkowego medalu

Fundacja rodzinna ma istotnie ograniczony zakres dozwolonej działalności gospodarczej. Zakres ten jest niezwykle istotny biorąc pod uwagę podatki - co do zasady bowiem, fundacja rodzinna nie podlega opodatkowaniu jako podatnik podatku dochodowego od osób prawnych. Wyłączenie to obowiązuje jednakże tylko i wyłączne wtedy, gdy fundacja nie wykracza poza dopuszczalny dla niej zakres prowadzonej działalności gospodarczej.

Jeśli natomiast fundacja wykroczy poza dopuszczalny zakres, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, podlega opodatkowaniu według stawki 25% podatku dochodowego od osób prawnych, a zatem wyższą stawką, niż podstawowa stawka 19% wynikająca z przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych. Jest to więc okoliczność, którą warto uwzględnić w rozważaniach dotyczących założenia fundacji rodzinnej – nie jest to bowiem podmiot, który stworzony został z myślą o optymalizacji podatkowej.

Dozwolona działalność fundacji i jej wpływ na optymalizację podatkową

Przepisy dotyczące dozwolonej dla fundacji rodzinnych działalności gospodarczej były przedmiotem licznych interpretacji indywidualnych wydawanych przez Dyrektora Krajowej informacji Skarbowej. W interpretacjach tych wskazano m.in. że:

zbywanie udziałów, akcji lub innych tytułów uczestnictwa w spółkach prawa handlowego i innych podobnych podmiotach nie wykracza poza zakres dopuszczalnej dla fundacji rodzinnej działalności gospodarczej – wobec tego dochody z tej działalności nie będą podlegały opodatkowaniu (tak interpretacja Dyrektora KIS z dnia 27 grudnia 2023 r., nr: 0111-KDIB1-2.4010.620.2023.1.EJ);
uczestnictwo w spółce cywilnej wykracza poza zakres dopuszczalnej dla fundacji rodzinnej działalności gospodarczej – wobec tego dochody z tej działalności podlegają opodatkowaniu stawką 25% (tak interpretacja Dyrektora KIS z dnia 20 października 2023 r., nr: 0111-KDIB1-2.4010.186.2023.2.EJ);
udzielanie licencji i wynajem nieruchomości na rzecz podmiotów trzecich, innych niż fundator i beneficjenci, nie wykracza poza zakres dopuszczalnej dla fundacji rodzinnej działalności gospodarczej – wobec tego dochody z tej działalności nie będą podlegały opodatkowaniu (tak interpretacja Dyrektora KIS z dnia 2 października 2023 r., nr: 0114-KDIP2-1.4010.362.2023.2.KS);
wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki prawa handlowego w postaci nieruchomości, która to nieruchomość została nabyta przez fundację w celu jest wniesienia do spółki wykracza poza zakres dopuszczalnej dla fundacji rodzinnej działalności gospodarczej – wobec tego dochód z tytułu tego wniesienia będzie podlegał opodatkowaniu (tak interpretacja Dyrektora KIS z dnia 22 grudnia 2023 r., nr: 0114-KDIP2-1.4010.543.2023.3.MR1).

Wobec tego zwracamy uwagę, że każdą czynność potencjalnie realizowaną przez fundację rodzinną należy dokładnie przeanalizować pod kątem ewentualnych skutków podatkowych. Konieczność zastosowania stawki 25% jest bowiem konsekwencją przekroczenia dozwolonej dla fundacji działalności gospodarczej.

Ukryte zyski a podatki w fundacji

Zwracamy również uwagę, iż kategorią podlegającą opodatkowaniu w przypadku fundacji rodzinnych są także tzw. ukryte zyski. Nie zdecydowano się na wprowadzenie definicji ukrytych zysków, lecz ograniczono się do wskazania świadczeń, które zaliczają się do ukrytych zysków, i są to m.in.:

jakiekolwiek wynagrodzenie wypłacone beneficjentowi, fundatorowi lub podmiotom z nimi powiązanymi z tytułu udzielonej pożyczki przez te podmioty na rzecz fundacji;
świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotom z nimi powiązanym z tytułu świadczenia usług doradczych, księgowych, prawnych, zarządczych czy też reklamowych;
opłaty i należności z tytułu korzystania przez fundację z praw lub wartości będących własnością beneficjenta, fundatora lub podmiotów z nimi powiązanych.

Z powyższego przykładowego wyliczenia wynika wniosek, że należy również dokładnie przeanalizować świadczenia na rzecz beneficjentów lub fundatora, inne niż wypłata świadczenia wynikającego z przepisów ustawy o fundacji rodzinnej. W szczególności przepis ten ma zastosowanie w przypadku pobierania wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka zarządu lub rady nadzorczej przez beneficjenta, fundatora lub podmioty z nimi powiązane (np. rodzeństwo, małżonek, wstępny lub zstępny).

Fundacja rodzinna jako podatnik podatku VAT

Fundacja rodzinna, w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek, może być uznana za podatnika podatku od towarów i usług, przykładowo w sytuacji gdy na rzecz osób trzecich będzie świadczyła usługi najmu lokali usługowych, udzielania licencji na znak towarowy czy też udzielania pożyczek na rzecz podatnika VAT. W przypadku natomiast, gdyby fundacja świadczyła określone usługi nieodpłatnie na rzecz beneficjentów, jako świadczenia wynikające ze statutu, w ocenie organów podatkowych nie będzie przysługiwał jej charakter podatnika podatku VAT co do tych czynności (tak interpretacja Dyrektora KIS z dnia 20 listopada 2023 r., nr: 0112-KDIL1-3.4012.425.2023.1.KK). Wobec tego, w zakresie podatku VAT należy dochować szczególnej staranności co do oceny skutków działań podejmowanych przez fundację, gdyż będzie to miało wpływ m.in. na prawo do odliczenia podatku VAT wynikającego z zakupów towarów lub usług.

Świadczenia na rzecz beneficjentów fundacji a podatek

Należy podkreślić, że głównym celem fundacji rodzinnej nie jest jednak prowadzenie działalności gospodarczej – jest to jedynie środek do realizacji zasadniczego jej celu, a więc wspierania beneficjentów.

W przypadku gdy beneficjentem fundacji jest osoba:

należąca do tzw. „0 grupy podatkowej” w myśl przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - wypłata świadczenia na rzecz tego beneficjenta nie podlega opodatkowaniu po jego stronie w ramach podatku dochodowego od osób fizycznych;
należąca do tzw. „1 lub 2 grupy podatkowej” w myśl ww. ustawy– wypłata świadczenia na rzecz tego beneficjenta podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych według stawki 10%;
inna niż wskazane w punktach 1 – 2 – wypłata świadczenia na rzecz tego beneficjenta podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych według stawki 15%, wypłata świadczenia, niezależnie na czyją rzecz, nie podlega natomiast opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Jakie obowiązki podatkowe powstają po stronie beneficjenta?

Wypłata świadczenia na rzecz beneficjenta, w przypadku w którym podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zaliczana jest do tzw. przychodów z innych źródeł (art. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), co oznacza, że beneficjent zobowiązany jest do samodzielnego opodatkowania tych przychodów po zakończeniu roku – nie ma obowiązku uiszczenia zaliczki w trakcie roku w związku z otrzymaną wypłatą. Fundacja rodzinna zobowiązana jest natomiast do sporządzenia i przekazania beneficjentowi informacji PIT-11 po zakończeniu roku podatkowego.

Wypłata świadczenia na rzecz beneficjenta wiąże się także z koniecznością zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych przez samą fundację – stawka podatku wynosi 15% i obliczana jest od wysokości świadczenia na rzecz beneficjenta. Podatek ten płatny jest ze środków własnych fundacji, co oznacza, że nie potrąca go ona z wypłacanych świadczeń i nie obniża on wartości świadczeń wypłacanych na rzecz beneficjentów.

Fundacja rodzinna to nie podmiot do agresywnej optymalizacji podatkowej

Podsumowując, warto pamiętać, że fundacja rodzinna nie została stworzona jako podmiot służący do agresywnej optymalizacji podatkowej, o czym świadczy 25% stawka podatku dochodowego od osób prawnych przy działalności gospodarczej wykraczającej poza dozwolony zakres wynikający z przepisów ustawy o fundacji rodzinnej, czy też opodatkowanie tzw. ukrytych zysków.

Rozważasz założenie fundacji rodzinnej i chciałbyś zweryfikować, jakie czynności taka fundacja mogłaby realizować? A może chciałbyś przekazać fundacji określone mienie i zastanawiasz się czy będzie to właściwe rozwiązanie? Skontaktuj się z nami – porozmawiamy i zweryfikujemy czy planowane przez Ciebie rozwiązania są warte realizacji!