Czym są tzw. puste faktury i jakie konsekwencje prawne mogą się wiązać z ich wystawieniem lub użycie

Wystawianie tzw. pustych faktur, czyli dokumentów dotyczących fikcyjnych transakcji stało się kluczowym problemem zarówno w teorii, jak i w praktyce organów prowadzących i nadzorujących postępowania karnoskarbowe. Są one nie tylko problemem etycznym, ale mogą prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych dla firm i ich właścicieli. Jest to zagadnienie, które nie tylko rzuca wyzwanie uczciwemu funkcjonowaniu rynku, ale także stanowi poważne zagrożenie dla Skarbu Państwa poprzez uszczuplenie należności publicznoprawnych. W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej temu zjawisku, wyjaśniając, czym są „puste” faktury, dlaczego są wykorzystywane oraz jakie ryzyko wiąże się z ich wystawianiem i odbieraniem.

Puste faktury — definicja i geneza

Nie istnieje ustawowa definicja „pustej” faktury. Ukształtowane w tej sprawie orzecznictwo wskazuje jednak, że faktura może być nierzetelna, jeśli udokumentowana na niej transakcja była zrealizowana, ale nie przez podmioty, które zostały na tej fakturze ujęte. Może też być tak, że faktura dokumentuje inną transakcję niż ta, która była faktycznie zrealizowana przez strony. Najdalej idącym przykładem nierzetelnej faktury jest natomiast przypadek, gdy faktura dokumentuje czynność, która nigdy nie miała miejsca w obrocie gospodarczym. To właśnie jest tzw. pusta faktura.

Problem z pustymi fakturami dotyczy głównie podatku VAT, czyli podatku od towarów i usług, co wynika z charakteru i sposobu obliczania tego podatku. Podatnicy podatku VAT zobowiązani są bowiem do uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa nadwyżki podatku należnego (wynikającego ze sprzedaży towarów i usług) nad podatkiem naliczonym (wynikającym z nabycia towarów i usług).

Uczestnicząc w procederze wystawiania nierzetelnych lub tzw. pustych faktur, nieuczciwe podmioty gospodarcze próbują dokonać wyłudzenia podatku VAT poprzez zawyżenie kwoty podatku naliczonego (wynikającego z faktur zakupowych). Konsekwencją tych działań ma być doprowadzenie do konieczności zwrotu przez Skarb Państwa sztucznie wygenerowanej nadwyżki podatku VAT naliczonego nad podatkiem VAT należnym (wynikającym ze sprzedaży).

Aby przeciwdziałać problemowi wystawiania nierzetelnych faktur, czyli takich, które nie odzwierciedlają rzeczywistych transakcji, w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: „ustawa o VAT”) wprowadzono artykuł 108 ust. 1, który stanowi że jeśli podmiot wystawi fakturę z kwotą podatku VAT, to musi ten podatek zapłacić na rzecz Skarbu Państwa.

Skutki podatkowe wystawiania nierzetelnych lub „pustych” faktur

Wystawianie nierzetelnych lub tzw. pustych faktur przynosi dwa główne skutki podatkowe. Pierwszy dotyczy prawa do odliczenia podatku VAT — nierzetelna lub „pusta” faktura nie uprawnia bowiem do odliczenia podatku VAT naliczonego z niej wynikającego, jeśli nie odzwierciedla ona rzeczywiście dokonanej transakcji. To oznacza, że jeśli podatnik otrzyma fakturę dokumentującą czynność, która faktycznie nie zaistniała, nie może odliczyć podatku VAT naliczonego, wynikającego z takiej faktury.

Drugi skutek dotyczy obowiązku zapłaty podatku wynikającego ze wspomnianego art. 108 ust. 1 ustawy o VAT. Podatnik, który wystawia nierzetelną lub „pustą” fakturę, czyli dokument, który nie dokumentuje rzeczywistych zdarzeń czy transakcji, musi zapłacić podatek VAT wynikający z tej faktury. To oznacza, że wystawienie takiej faktury prowadzi do konieczności zapłacenia podatku, nawet jeśli faktycznie nie odbyła się żadna transakcja.

Podsumowując, wystawianie nierzetelnych lub „pustych” faktur nie tylko pozbawia odbiorcę prawa do odliczenia VAT, ale także zobowiązuje wystawcę do zapłaty podatku wskazanego na fakturze. To sprawia, że takie faktury są nie tylko nieetyczne, ale także mogą prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych i prawnych dla obu stron transakcji.

Puste faktury a konsekwencje prawne

Wystawianie pustych faktur wiąże się również z poważnymi konsekwencjami prawnymi, które są uregulowane zarówno w Kodeksie karnym, jak i Kodeksie karnym skarbowym.

Przepisy karnoskarbowe przewidują karę w wysokości do 180 stawek dziennych, co daje możliwość nałożenia przez sąd maksymalnej kary w wysokości 8.640 000,00 zł za wystawienie faktury w sposób wadliwy. Jeśli natomiast osoba posługuje się lub wystawia nierzetelną fakturą, może podlegać karze do 720 stawek dziennych, wobec czego maksymalna kara grzywny wynosi w tym przypadku 34.560 000,00 zł. Dodatkowo, przestępstwo to jest również zagrożone karą pozbawienia wolności, nie krótszą niż rok.

W przypadku przepisów karnych natomiast przewidziane są kary pozbawienia wolności od 6miesięcy do 8 lat za fałszowanie faktur w celu wypływu na wysokość obciążeń publicznoprawnych lub też za wystawianie faktur wskazujących na okoliczności, które nie zaistniały faktycznie. W skrajnych przypadkach, gdy przestępstwa te dotyczą faktur, których wartość przekracza 10.000 000 zł, kara pozbawienia wolności wynosi nie mniej niż 5 i nie więcej niż 25 lat.

Podsumowanie

Podsumowując, wystawianie nierzetelnych lub „pustych” faktury nie tylko fałszuje rzeczywistość gospodarczą, ale także może doprowadzić do uszczuplenia należności Skarbu Państwa. Ich wystawianie ma dwojakie skutki podatkowe: pozbawia odbiorcę prawa do odliczenia VAT oraz obliguje wystawcę do zapłaty podatku wykazanego na fakturze. Dodatkowo, wystawienie nierzetelnych lub „pustych” faktur pociąga za sobą surowe konsekwencje prawne, określone zarówno w Kodeksie karnym, jak i Kodeksie karnym skarbowym.

Wystawianie takich faktur jest więc nie tylko nieetyczne, ale również ryzykowne i niewłaściwe, narażając na poważne konsekwencje prawne.