Karna i dyscyplinarna odpowiedzialność lekarza

Zawód lekarza należy do profesji odparzonej szczególnym zaufaniem społecznym. Codziennie podejmują oni decyzje wpływające bezpośrednio na życie i zdrowie pacjentów. Presja, jaka ciąży na lekarzach jest ogromna, co może prowadzić do występowania błędów medycznych, z którymi wiąże się dyscyplinarna, a czasem nawet karna odpowiedzialność lekarza.

Dyscyplinarna odpowiedzialność lekarza

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na odpowiedzialność dyscyplinarną, która stanowi gwarancję jakości i etyki. To szczególny rodzaj odpowiedzialności zawodowej, który regulują przepisy prawa medycznego oraz zasady etyki lekarskiej. Ma na celu ochronę przed nieprofesjonalnym i nieetycznym działaniem lekarzy, a także dbałość o autorytet i zaufanie.

Odpowiedzialność lekarza może wystąpić w przypadku naruszenia określonych reguł postępowania, które często są normowane aktami prawnymi. W tym zakresie zwracamy uwagę na Kodeks Etyki Lekarskiej stanowiący załącznik do Uchwały nr 5 Nadzwyczajnego XVI Krajowego Zjazdu Lekarzy z dnia 18 maja 2024 r., który reguluje szczegółowo zasady postępowania lekarzy w związku z wykonywaniem przez nich zawodu.

Zgodnie z treścią Kodeksu możemy wskazać na takie przykłady złamania zasad etyki, jak:

• niewłaściwe traktowanie pacjenta (brak szacunku, lekceważenie);

• ujawnienie informacji objętych tajemnicą lekarską;

• przyjmowanie korzyści od firm farmaceutycznych (współpraca z producentem leków, które przepisu pacjentom);

• publiczne oczernianie innych lekarzy;

• niewłaściwa reklama usług medycznych.

  
  

Poza kwestiami wynikającymi z przywołanego Kodeksu lekarze mogą ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną również w przypadkach innych naruszeń. Wskazać należy na następujące zachowania:

• naruszenia przepisów regulujących wykonywanie zawodu (np. brak wymaganych kwalifikacji, wykonywanie zawodu po zawieszeniu PWZ),

• niewłaściwe prowadzenie dokumentacji medycznej,

• nieudzielenie pomocy medycznej, mimo istnienia takiego obowiązku,

• naruszenie godności zawodu lekarza lub działania na szkodę pacjenta.

W związku z postępowaniem dyscyplinarnym, wobec lekarzy na podstawie ustawy o izbach lekarskich z dnia 02 grudnia 2009 r., można orzec następujące kary:

Upomnienie – najłagodniejsza forma sankcji;

Nagana – formalne potępienie zachowania;

Kara pieniężna – ustalana proporcjonalnie do przewinienia;

Zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w podmiotach leczniczych – na okres do 5 lat;

Ograniczenie prawa wykonywania zawodu – np. zakaz wykonywania określonych procedur;

Zawieszenie prawa wykonywania zawodu – na okres do 3 lat;

Pozbawienie prawa wykonywania zawodu – najcięższa kara, orzekana w przypadkach rażącego naruszenia zasad etyki lub popełnienia ciężkich przewinień.

Karna odpowiedzialność lekarza

Odpowiedzialność karna ma miejsce, gdy dopuści się on czynu zabronionego. Można wskazać na następujące przykłady zachowania lekarzy, które mogą podlegać reżimowi wspomnianej odpowiedzialności:

1. Błąd medyczny

Odpowiedzialność karna za błąd medyczny może wystąpić, gdy lekarz poprzez swoje działanie albo zaniechanie spowoduje zewnętrzne zmiany w postaci naruszenia dobra prawnego. Skutkami takiego działania mogą być śmierć, ciężki, średni lub lekki uszczerbek na zdrowiu, a także uszkodzenie prenatalne. W tym zakresie możemy również mówić o narażeniu na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Mówiąc o odpowiedzialności karnej lekarza, należy zwrócić również uwagę na art. 155 k.k., który penalizuje nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka. W tym przypadku zagrożenie karą wynosi od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.

Ponadto, zawiniony błąd może prowadzić do zdecydowanie surowszej odpowiedzialności karnej, o której mowa przykładowo w art. 156 oraz 157 k.k., które mówią o spowodowaniu u ofiary przestępstwa ciężkiego, średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu. W przypadku umyślnego spowodowania przez sprawcę (lekarza) ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zagrożenie karą wynosi od lat 3 do 20 lat pozbawienia wolności.

2. Zabieg leczniczy bez zgody pacjenta

Mniej powszechnym, ale również typizowanym przez prawo karne zachowaniem jest przestępstwo wykonania zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta, zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W tym zakresie istotne jest uzyskanie zgody pacjenta, która zostaje wyrażona świadomie oraz dobrowolnie, jak również jest poprzedzona klarowną informacją o planowanym zabiegu, przekazaną w formie przystępnej i zrozumiałym dla pacjenta.

Chcemy w tym miejscu wskazać na problemy natury światopoglądowej oraz etyczno-moralnej, jakie mogą wystąpić w zakresie opisywanego czynu lekarza, związanymi przykładowo z zabiegami przetaczania krwi u Świadków Jehowy, czy też ratowaniem życia samobójców, co budzi problemy natury prawnej w kontekście wyrażenia oraz uzyskania zgody na dany zabieg leczniczy.

Podsumowanie

Zawód lekarza obarczony jest dużą odpowiedzialnością, jak również wiąże się z zaufaniem społeczeństwa w związku z tak delikatnymi kwestiami, jakimi są ludzkie zdrowie i życie. Wobec tego zrozumiałe jest wprowadzenie odpowiednich regulacji w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej, jak również karnej osób wykonujących tak istotny zawód.