Wykroczenie czy przestępstwo?

Między wykroczeniem a przestępstwem dostrzegalna jest zasadnicza różnica, przede wszystkim w zakresie grożącej za dany czyn odpowiedzialności. Uznanie zachowania za wykroczenie może mieć znaczący wpływ na wymiar kary.

Różnice między wykroczeniem a przestępstwem

Zacznijmy od tego, że wykroczenie oraz przestępstwo zostały stypizowane w różnych aktach prawnych. Mowa tutaj o kodeksie wykroczeń, kodeksie karnym oraz kodeksie karnym skarbowym (tu wyróżnione zostały zarówno przestępstwa, jak i wykroczenia skarbowe).

Następnie należy wskazać, że przestępstwo cechuje się wyższą szkodliwością społeczną od wykroczenia, właśnie dlatego to za przestępstwo grozi surowsza kara. Przestępstwa dzielą się przy tym na:

• występki (zagrożone są karą grzywny, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności),

• zbrodnie (minimalne zagrożenie to 3 lata pozbawienia wolności).

Jeżeli chodzi o wykroczenia, grożące kary to nagana, grzywna, ograniczenie wolności oraz krótkotrwały areszt.

Czyny przepołowione

Istotnym zagadnieniem w kontekście przestępstw oraz wykroczeń są tzw. czyny przepołowione. To zachowania, przy których dodatkowe kryteria (rzeczone bądź ocenne) wpływają na zakwalifikowanie zachowania jako przestępstwa albo wykroczenia.

A.   kradzież

Najbardziej jaskrawym i powszechnym przykładem czynu przepołowionego jest kradzież. Zakwalifikowanie tego zachowania jako przestępstwa bądź wykroczenia uzależnione jest od wartości przedmiotu kradzieży. Wartość graniczna to obecnie 800 zł (wcześniej było to 500 zł). Odpowiedzialność grożąca za kradzież uznaną za wykroczenie to kara aresztu (od 5 do 30 dni pozbawienia wolności), ograniczenia wolności albo grzywny, podczas gdy kara grożąca za przestępstwo to pozbawienie wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

 

B.   niszczenie cudzej rzeczy

Kolejnym czynem przepołowionym jest niszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy. Kluczowym aspektem wpływającym na zakwalifikowanie tego czynu jako przestępstwa lub wykroczenia jest wartość szkody, która wyznacza granicę pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem.

Z wykroczeniem mamy do czynienia, jeżeli ktoś umyślnie niszczy, uszkadza lub czyni niezdatna do użytku cudzą rzecz, a wartość szkody nie przekracza 800 zł (uprzednio było to 500 zł). Grożąca odpowiedzialność wykroczeniowa to kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Karą przewidzianą za przestępstwo zniszczenia cudzej rzeczy jest grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

C.   nietrzeźwość kierowcy

W kontekście czynów przepołowionych należy również wskazać na wykroczenie oraz przestępstwo dotyczące stanu nietrzeźwości. W zależności od poziomu stężenia alkoholu we krwi lub w wydychanym powietrzu możemy mieć do czynienia albo z przestępstwem, albo z wykroczeniem.

Z wykroczeniem mamy do czynienia, gdy zawartość alkoholu nie przekracza 0,5 promila we krwi oraz 0,25 mg/l w wydychanym powietrzu, natomiast opisywane zachowanie może zostać uznane, jako przestępstwo, gdy wspomniane maksymalne wartości zostaną przekroczone. Odpowiedzialność grożąca za omawiane wykroczenie to kara aresztu albo grzywny nie niższej niż 2500 złotych, natomiast za przestępstwo grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Zbieg wykroczenia z przestępstwem

Możemy mieć także do czynienia z sytuacją, w której wykroczenie wyczerpuje jednocześnie znamiona przestępstwa.

Przykład:

Sprawca rzuca kamieniami w pojazd mechaniczny w ruchu (wykroczenie), jednocześnie dopuszcza się uszkodzenia cudzego mienia (przestępstwo), jeżeli szkoda przekracza 800 zł (czyn przepołowiony). Mamy dodatkowo do czynienia z przestępstwem, o którym mowa w art. 160 Kodeksu karnego, polegającym na narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Ustawodawca przewidział rozwiązanie, zgodnie z którym w sytuacji zaistnienia takiego zbiegu, orzeka się i za przestępstwo i za wykroczenie. Jeżeli jednak orzeczono karę lub środek karny tego samego rodzaju, wykonuje się surowszą karę lub środek karny.

Podsumowanie

W przypadku rozróżnienia przestępstw od wykroczeń kluczowe znaczenie ma kwestia surowszego reżimu odpowiedzialności związanego z przestępstwami. Prawidłowe ustalenie wartości przedmiotu kradzieży, wartości szkody, czy też dokonanie w sposób prawidłowy badania na obecność alkoholu w organizmie może okazać się niezwykle istotne w kontekście stypizowania danego zachowania sprawcy.