Czy ma znaczenie, kto ponosi „większą” winę w rozkładzie pożycia przy orzekaniu rozwodu?

W procesie rozwodowym, w którym decydujemy się na dochodzenie orzekania o winie w rozkładzie pożycia małżeństwa, istotnym jest ustalenie, czy po stronie małżonka wystąpiły takie zachowania, które mogą zostać uznane za naruszenie obowiązków małżeńskich. Szczególne wątpliwości mogą pojawić się przy sposobie ustalenia stopnia takiego „zawinienia” w przypadku winy obu małżonków. Jednak sąd nie dokonuje tzw. stosunkowego rozdzielenia winy, tzn. nie ustala, kto w jakim procencie zawinił w rozkładzie pożycia małżeńskiego, a co ostatecznie potwierdzono w wyroku Sądu Najwyższego z 24.05.2005 r., V CK 646/04. Zasadniczo niemożliwym jest przecież wskazanie kryteriów, na podstawie których sądy miałby dokonać takiego procentowego rozdzielenia przy orzekaniu rozwodu.

Rodzaje rozstrzygnięć w zakresie winy

Zgodnie z art. 57 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, orzekając rozwód sąd orzeka, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Zbadanie przyczyn rozkładu pożycia małżonków jest niezbędne, aby sąd mógł orzec, czy któreś ze z małżonków, a jeśli tak – który, ponosi winę. Zasadą jest bowiem, że sąd przy orzekaniu rozwodu, musi orzec o winie w rozkładzie pożycia. Możliwym jest jednak złożenie przez obie strony żądania, by sąd nie orzekał o winie stron. W praktyce, sąd rozwodowy może wydać 4 rodzaje rozstrzygnięć, tj. orzec rozwód:

1. z winy obu stron;

2. z wyłącznej winy powoda;

3. z wyłącznej winy powódki;

4. z zaniechaniem orzekania o winie.

Przy czym należy pamiętać, że aby można było przyjąć winę jednego z małżonków, niezbędnym jest ustalenie, że między określonym nagannym zachowaniem a rozkładem związku zachodził rzeczywiście związek przyczynowy. W orzecznictwie podkreśla się, że nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich stanowić będzie o winie danego małżonka, lecz tylko te, które miało wpływ na spowodowanie czy też utrwalenie rozkładu pożycia małżeńskiego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12.03.2010 r., I ACa 35/10).

Konsekwencje rozstrzygnięć przy orzekaniu rozwodu

Rozstrzygnięcie kwestii winy ma istotne znaczenie przy dochodzeniu alimentów od drugiego małżonka. W sytuacji orzeczenia rozwodu z winy obu stron, orzeczenie alimentów jest jednak możliwe tylko w sytuacji wykazania „niedostatku. Z kolei w przypadku orzeczenia rozwodu z winy jednej ze stron, nie musi ona znajdować się w niedostatku. Wystarczy jedynie wykazanie, że rozwód spowodował istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Dochodzone alimenty muszą być w wysokości odpowiadającej usprawiedliwionym potrzebom.

Jakie działania małżonków przyjmuje się za zawinione?

Katalog zawinionych przyczyn rozwodu decydujących o winie małżonka ma charakter otwarty. Jednak w świetle orzecznictwa można wyróżnić najczęstsze zawinione naruszenia obowiązków małżeńskich, mające kluczowe znaczenie w procesie rozwodowym, tj. przykładowo:

• naruszenie obowiązku wierności (jak również takie zachowanie się małżonka, które sprawia pozory naruszenia tego obowiązku);

• brak lojalności jednego z małżonków wobec drugiego;

• brak wzajemnej troski;

• stosowanie przemocy (fizycznej, psychicznej);

• niechęć do podjęcia pracy zarobkowej;

• przeznaczanie majątku wspólnego na własne potrzeby;

• zaniedbywanie rodziny.

Prawa i obowiązki małżonków zostały wymienione w art. 23 k.r.o., jednak nie wyczerpują one wszystkich zachowań, jakie małżonkowie powinni sobie okazywać. W sferze osobistej małżonkowie powinni okazywać sobie szacunek, szczerość, zaufanie, a naruszenie tych obowiązków stanowi zawinioną przyczynę rozkładu pożycia.

Brak znaczenia stopnia winy

Widząc już jakie sposoby rozstrzygnięć zapadają przy orzekaniu rozwodu oraz co stanowi o zawinieniu w rozkładzie pożycia, można zadać sobie pytanie – w jaki sposób sąd dokonuje przypisania stopnia winy? Bardzo często bowiem rozkład pożycia jest efektem więcej niż jednej przyczyny.

Podkreślić należy, że kodeks nie rozróżnia stopni zawinienia, nie różnicuje winy większej i mniejszej. Sąd Najwyższy rozstrzygnął tę kwestie w wyroku SN z 24.05.2005 r., V CK 646/04, wskazując, że „przy przypisywaniu małżonkom w wyroku rozwodowym winy nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę większą, a który mniejszą”. Oznacza to, że nawet jeśli sąd hipotetycznie przyjąłby zawinienie drugiej strony chociażby w 1%, to orzeczony zostanie już rozwód z winy obu stron – a nie jednej.

Decydując się jednak na proces z orzeczeniem o winie musimy się liczyć nie tylko z długotrwałym procesem sądowym, ale także koniecznością angażowania najbliższych osób w taką sprawę sądową.